Konijn met een tranend oog of Dacryocystitis

Dacryocystitis is een ontsteking van het traanzakje en de traanbuis. Deze ontsteking kan ooguitvloeiing veroorzaken een zogenaamde tranenvloed. Het oog is te nat en vaak is er een wittige uitvloeiing.

Oorzaak...

- Ingedroogd traanvocht = wittig oogvocht    

Soms is er alleen wat witte ooguitvloeiing door ingedroogd traanvocht en heeft het konijn er geen last van. Maar de traan afvoer van het oog via de traanbuis kan ook verstopt raken, met als gevolg een nat oog en de uitvloeiing vloeit dan over de ooglidrand heen en geeft een traanstreep.

- Kies- of tandprobleem en daardoor een verstopping van de traanbuis.

De traanbuis kan door wortelproblemen van de voorste kiezen dichtgedrukt worden. De traanbuis loopt vanaf het onderooglid naar de neusholte. Aan het begin zit een verbreding en dit wordt het traanzakje of saccus lacrimalis genoemd.

Kies- of tandproblemen kunnen veroorzaakt worden door calcium te kort in de kaken waardoor standsafwijkingen of afwijkend gevormde kies- of tandwortels ontstaan. Ook kunnen er ontstekingen of abcessen aan de wortelpunten van de tanden of kiezen ontstaan.

- Ontsteking van het traanzakje of traanbuis

Er kan ook een vieze pussige uitvloeiing zijn doordat de traanbuis / traanzak zelf echt ontstoken is.

Behandeling zonder sedatie...

We behandelen de konijnen in eerste instantie door ze in een handdoek te wikkelen, een lokale oogverdoving te geven en dan de traanbuis door te spoelen. Op deze manier is te zien of de traanbuis passabel is. Ook zal de traanbuis op deze manier schoongespoeld worden. Dit is goed te doen als het oog licht ontstoken is of een wittige uitvloeiing heeft.

Als de traanbuis passabel is dan komt er vocht uit de neus.

De nabehandeling bestaat daarna weer uit waterige oogdruppels die echt door de traanbuis kunnen gaan. Het zijn oogdruppels met een antibioticum en corticosteroïden erin. De behandeling loopt gedurende 3 tot 4 weken 3-4x daags 1 druppel in het oog.

Behandeling onder sedatie...

Indien er een ernstige ontsteking is of de problemen steeds terugkomen (als de traanbuis niet passabel is), dan verdoven we het konijn. We spoelen de traanbuis in eerste instantie uit vanuit de traanbuisopening bij het oog. Deze is in het onderooglid gelegen. We rekken de traanbuisopening op om de opening groter  te maken en spoelen daarna de traanbuis vanuit het oog naar de neus schoon .... Zie de film hieronder ....

De tanden en kiezen worden nagekeken of er tekenen van gebitsproblemen zijn. En eventueel worden er röntgenfoto's gemaakt.

De traanbuis komt in de neusholte vlak in de buurt van de tandwortel uit. Zie verderop op de pagina op de röntgenfoto. Op de foto's hieronder is een konijn te zien met erge ontsteking. Er komt pus uit het oog en uit de neus aan de rechterkant.

Op de  onderstaande foto's is te zien dat er echt pus uit de traanbuis gespoeld kan worden, kijk ook op onze youtube pagina voor een film hoe dit spoelen gaat ....

Een paar foto's van de bovenstaande films

Als het nodig is maken we een bacteriologische kweek en een antibiogram. Er wordt gekeken welke antibiotica werkzaam zijn tegen deze ontsteking.

We hebben Mandy een behaneling gegeven en een paar weken later is alles genezen.

Hoe spoelen we de traanbuis bij het konijn

We rekken de traanbuisopening op en spoelen de traanbuis vanuit de traanbuisopening in het onderooglid met een spoelvloeistof door. De vloeistof is fysiologische zoutoplossing oplossing waaraan een antibioticum is toegevoegd. Je kan zien dat er wittig materiaal uit de traanbuisopening bij het oog gespoeld wordt en dat het uit het neusgat loopt.

We gebruiken een gebogen canule. Eerst spoelen we de traanbuiszak grondig uit met fysiologische zoutoplossing. Als er geen pus of witte uitvloeiing meer uitkomt dan brengen we de canule dieper in en proberen het kanaal in de schedel te vinden dat in de neus uitkomt (zie röntgenfoto's verderop deze pagina).

De gebogen canule wordt via de traanbuisopening in het onderooglid, via de traanbuiszak in de opening van het traanbuiskanaal ingebracht. Nu kan er druk gezet worden en komt, als de traanbuis passabel is, het vocht uit de neus stromen.

Hieronder zijn röntgenfoto's te zien waarbij te zien is dat de gebogen canule in het traanbuiskanaal zit.

De nabehandeling bestaat uit waterige oogdruppels die daadwerkelijk door de traanbuis kunnen gaan. Het zijn oogdruppels met een antibioticum en corticosteroïden erin. De behandeling loopt gedurende 3 tot 4 weken 3-4x daags 1 druppel in het oog. Daarbij geven we oraal of parenteraal antibioticum gedurende een paar weken en een pijnstillend/ontstekingsremmend middel.

Uitgebreide behandeling onder sedatie...

Onder sedatie zal de bek geinspecteerd worden. Om een goed beeld te krijgen worden er ook röntgenfoto's van de schedel gemaakt. De stand en de plaats van de kiezen en tanden en de vorm is dan in beeld te brengen. Er worden meerdere opnames gemaakt, het is belangrijk om de schedel in diverse standen te draaien om een goed beeld te krijgen.

Op de onderstaande foto's is te zien dat er door kiesveranderingen een tranenvloed is ontstaan ....

Aan het gebit is het een en ander te zien, scheef afgesleten tanden, de kiezen zijn niet zoals het hoort.

Indien de traanbuis op de normale foto's niet gelijk zichtbaar is dan maken we röntgenfoto's met een röntgencontrastmiddel in de traanbuis om zo het verloop van de traanbuis in beeld te brengen. Om op die manier te kunnen zien of het probleem van de kieswortels of de tandwortel uit gaat. De eventuele probleem kies of tand zal, als dat kan, worden behandeld. De traanbuisopening wordt opgerekt en de traanbuis wordt daarna gespoeld. Als nabehandeling krijgt het konijn waterige oogdruppels met een antibioticum en corticosteroïden erin.

Op de onderstaande foto's is te zien dat de traanbuis geen afwijking laat zien en dat de dacryocystitis alleen door een ontsteking wordt veroorzaakt. Alleen de afslijting van de boventanden is niet zoals het zou moeten zijn.

Dan maar de traanbuis met een rontgencontrastmiddel aankleuren ....

Op onderstaande foto's is te zien waar de traanbuis loopt

We hebben de traanbuis uitgelicht zodat goed te zien is hoe de traanbuis loopt. Vlak langs de kies - en de tandwortel loopt de traanbuis. Je kunt je voorstellen dat er een probleem ontstaat als er een tand- of kieswortel probleem aanwezig is.

We hebben een nieuwe techniek bedacht: retrograde spoeling

Als de traanbuis niet te spoelen is vanuit het oog naar de neus dan kun je ook vanuit de neus naar het oog de traanbuis spoelen = retrograde spoeling van de traanbuis = tegengestelde richting spoelen. Het is wel even zoeken om de traanbuis opening in de neus te vinden, maar als je als dierenarts door hebt waar het zit is het niet eens zo heel moeilijk. Je moet het zien als een soort trucje om in de traanbuis een dunne canule in te brengen.

We kunnen met een endoscoop de traanbuis uitstroom opening in beeld brengen, echter dit is extreem lastig en zal zeker niet bij elk konijn lukken!

Op de foto hieronder is een traanbuisopening in de linker neusgang bij het konijn te zien.

We laten hieronder een endoscopische foto de traanbuis opening in de rechterneusgang van een konijn zien en dat er een traanbuiscanule in de opening wordt ingebracht.

We spoelen de traanbuis vanuit de traanbuis opening die in de neus uitkomt:

Op een röntgenfoto is te zien dat de traanbuis canula echt in de traanbuis zit.

Bij dit konijn is te zien dat de traanbuis passabel is. Als je de traanbuis vervolgens vanuit het oog spoelt dan komt er wel vocht uit de neusopening. In eerste instantie lukte het niet om vanuit de traanbuis opening bij het oog de traanbuis te spoelen naar de neus. De traanbuis wordt steeds smaller en de pus loopt vast in de steeds smaller wordende traanbuis. Andersom spoelen = tegengesteld = retrograde is makkelijker, want je spoelt vanuit een smallere traanbuis naar een wijdere traanbuis/traanzak. We hebben dit nu bij een aantal konijnen geprobeerd en het lijkt echt een goede oplossing om een verstopte traanbuis passabel te krijgen.

De nabehandeling is weer met waterige oogdruppels en antibioticum.

En als de behandeling uiteindelijk niet werkt?

Soms komt het voor dat we geen oplossing kunnen bieden, bijvoorbeeld als de kies of tand is niet te behandelen dan kan het zijn dat we geen verbetering kunnen geven omdat de traanbuis verstopt of dichtgedrukt blijft. In dat geval is het symptoom bestrijding door middel van oogdruppels op het moment dat het erg last heeft. We gebruiken dan vaak Duodrops oogdruppels, De Duodrops smeert alles een beetje en gaat de traanstrepen tegen.

____________________________________________________________________________________________________

Disclaimer wat betreft de door ons hierboven genoemde diergeneesmiddelen.

NB: Er zijn bijna geen geregistreerde diergeneesmiddelen voor konijnen.
De hierboven beschreven diergeneesmiddelen zijn geregistreerd voor het gebruik bij de hond of de kat.

Indien we als behandelend dierenarts denken dat er een diergeneeskundige noodzaak aanwezig is dan mogen we via de cascades behorend bij het Diergeneesmiddelenbesluit en de Diergeneesmiddelenregeling gebruik maken van de hierboven beschreven diergeneesmiddelen bij het konijn.

Lees verder over deze cascade volgens EU model ....

Snot en of niezen bij het konijn

We zien regelmatig konijnen met snot en niezen. En we behandelen deze konijnen op onze manier: Eerst met een medicamenteuze behandeling, indien dit na een paar weken niet of onvoldoende werkt, dan gaan we verder onderzoek en behandeling uitvoeren!

Rhinitis of snot / niezen ....

We spreken van rhinitis of “snot” als een konijn een vieze neus heeft met neusuitvloeiing. Dit kan voorkomen met en zonder niesbuien. Maar ook als een konijn vaak niest of niesbuien heeft zonder dat er snot te zien is, is er een verdenking van snot!

Let op: Als u doorgestuurd wordt door uw dierenarts voor een behandeling met röntgenfoto's en rhinoscopie!

We adviseren u om eerst gedurende een paar weken de neus te spoelen van uw konijn:

lees deze pagina en overleg dit advies met uw dierenarts!

Bij het eerste bezoek zullen we in eerste instantie vaak starten met een medicamenteuze behandeling met daarbij het spoelen van de neus!

Oorzaak van de snot ....

Rhinitis of “snot” is vaak bacterieel van aard. Het kan primair een bacterieel probleem zijn, maar ook regelmatig secundair aan een ander probleem. We zien bijvoorbeeld “snot” en niezen dat veroorzaakt wordt door een ingedroogde pus sliert of een corpus alienum in een neusgang (grasaar, grasspriet of ander voedsel), een tand - of kieswortelprobleem, een abces of een tumor. We zien ook regelmatig pus uit de sinussen achterin de neusgang terecht komen en irritatie geven. De laatste drie jaren zien we door betere röntgendiagnostiek steeds vaker verkalkingen (= rinolieten) in de neusgangen.

Als er iets in de neusgang aanwezig is dat er niet hoort kan dit dermate irritatie in de neus geven dat er als reactie pus wordt gevormd. Ook zien we dat konijnen op iets dat er niet in de neusgangen hoort enorm kunnen gaan niezen. Ze kunnen echt stevige niesbuien achter elkaar hebben zonder dat er iets uit de neus komt.

Een konijn ademt door de neus ....

Een konijn ademt door zijn neus. De epiglottis ligt bovenop het palatum molle. Als er een probleem in de neusgangen aanwezig is, kan het konijn een bijgeluid met het ademen krijgen. De luchtstroom van de ademhaling gaat langs hetgeen er in de neusgang aanwezig is en dat gaat resoneren. Als er veel snot aanwezig is of er veel rinolieten (verkalkingen) in de neusgangen zitten dan kan de ademhaling bemoeilijkt worden. Het kan zelfs zo erg worden dat een konijn benauwd wordt en door de mond gaat ademhalen.

Als de adem langs de snot gaat dan kan dit de snot / pus indrogen. Dit kan dan ook weer een oorzaak zijn voor het konijn om te niezen of in erge gevallen benauwd te zijn. Er kan een pus sliert vanuit een sinusholte in de keelneusholte terecht komen en dan kan een konijn een soort reverse sneezing vertonen het lijkt alsof het konijn zich verslikt - aan het kokhalzen is.

Een vieze neus of poten door snot ....

Op de foto's hierboven is op de linkerfoto neusuitvloeing (snot) te zien en op de rechterfoto een verkleurde neus.

Op de foto hieronder zijn vieze voorpootjes te zien.

Door het wassen van de neus krijg je ook vieze voorpoten.

Een konijn dat steeds weer niest maar er is geen snot te zien?

Het komt regelmatig voor dat een konijn niest of zelfs hele erge niesbuien heeft en zich daarbij ook soms lijkt te verslikken. Dan kan er ook sprake zijn van snot, maar deze is dan niet zichtbaar. Door de neusademhaling droogt de snot in. Het kan aangroeien tot een harde prop of lange sliert en dan gaat het konijn hier herhaaldelijk op niezen, een echte niesbui is het gevolg. We proberen als dierenarts het snot in beeld te krijgen door de neus uit te spoelen.

Een niezend konijn zonder zichtbare verschijnselen van snot:

Soms niezen konijn door stof ....

We zien af en toe konijnen die enorm aan het niezen zijn op stof. 

Zorg bij een konijn dat niest voor een stofvrije omgeving!

Denk ook aan het gegeven dat een stoffige omgeving aanleiding kan geven tot niezen. Als er stoffig stro of hooi is adviseren we dit stof weg te halen. Je kunt dit doen door het uit te schudden of af te spoelen met water (in een emmer water dompelen) en daarna te drogen. Dit maakt het hooi en stro zoveel mogelijk stofvrij. Om uit te proberen of stof de oorzaak is kun je het konijn plaatsen op een bodembedekking van alleen handdoeken.

Maar het kan ook wat anders zijn ....

Bij het konijn kan besmettelijke snot voorkomen. Dit komt meestal voor bij fokkers en andere eigenaren die veel konijnen hebben (zogenaamde multi household), door een verhoogde infectiedruk. Bij de huis konijnen die wij behandelen is de snot vaak meer terug te voeren op niet besmettelijke snot, rinolieten, grassprieten of andere oorzaken. In de meeste gevallen is het maatje niet aan het snotteren. Derhalve is de snot niet besmettelijk.

Therapie ....

Het is geen leuk gezicht als een konijn snot heeft en daarbij vaak moet niezen op een dag. Een konijn ademt door de neus en als er snot in de neusgangen zit kan de ademhaling belemmerd worden. We zullen als dierenarts altijd een behandeling inzetten om de gevolgen van de snot eg te nemen of te minimaliseren.

Allereerst behandelen we konijnen met snot medicamenteus voordat we diagnostiek met röntgenfoto’s en rhinoscopie inzetten.

1. Neusspoelingen
2. Slijmoplossende middelen
3. Antibioticum
4. NSAID - pijnstillend/ontstekingsremmend middel

Indien het neusspoelen onvoldoende werkt gaan we verder onderzoek doen onder verdoving met röntgenfoto's en rhinoscopie. Let op de kosten van een rhinoscopie bij een konijn zijn tussen de 400 en 600 euro. Het prijsverschil zit in de tijd die we ermee bezig zijn, de materialen, de medicijnen en eventueel verder onderzoek. We raden aan om eerst de neus te spoelen en antibioticum te geven, vooradt we verder onderzoek onder verdoving gaan uitvoeren, omdat er een anesthesie risico van 3 - 5 % is dat een konijn niet wakker wordt bij deze behandeling!

Medicamenteuze behandeling:

We  behandelen konijnen met besmettelijke snot met een antibioticum, een NSAID (pijnstiller met ontstekingsremmer) en we spoelen de neusgaten uit zodat de snot wordt weggespoeld. We gebruiken daarin een middel dat de pus oplost (acetylcysteïne 600 mg in 500 ml fysiologische zoutoplossing) zodat de pus makkelijker weg kan worden geniest. Ook gebruiken we een medicijn dat mucolytisch werkt (de pus dunner maakt) zoals broomhexine. En eventuele door het neusspoelsel gentamycine als er veel pus aanwezig is.

Welk antibioticum ....

Er worden vaak diverse soorten antibioticum gebruikt bij konijnen met snot gedurende 5 tot 7 dagen. Onze ervaring is dat je beter een langere kuur kan geven als het antibioticum lijkt aan te slaan. We gebruiken het antibioticum formularium voor het konijn voor onze keuze qua antibioticum en laten dit antibioticum gedurende 4 tot 6 weken geven bij konijnen met snot!

Bacteriëel onderzoek en antibiogram ...

Als je 100% zeker wilt zijn welk antibioticum je moet gebruiken dan moet je een bacterieel onderzoek uitvoeren. Echter in het antibioticum formularium voor het konijn wordt het mooi verwoord: “Een bacteriologisch onderzoek levert slechts zelden een bruikbaar resultaat op, aangezien contaminatie door de aanwezige neusflora moeilijk voorkomen kan worden.”

Neusspoelen ....

We adviseren om konijnen met snot de neus schoon te spoelen. De pus in de neus wordt dan weggespoeld. We gebruiken als neusspoeling fysiologische zoutoplossing met acetylcysteïne (een pus oplossend middel). Zo gaat het wegspoelen van de pus gemakkelijker, omdat het vloeibaarder wordt.

NB: mogelijk is het spoelen van de neus nog wel belangrijker dan het gebruik van een antibioticum bij konijnen met “snot”. Een neusspoeling kan ook prima zonder antibioticum in het spoelsel worden gedaan!

Het konijn wordt in een handdoek gewikkeld om het te kunnen behandelen. In de eerste week wordt er twee keer per dag de neus met 2,5 ml per neusgat uitgespoeld, er wordt steeds 0,5 – 1 ml in de neus gespoten. Na deze eerste week gaan we over naar 1x per dag de neus spoelen en als dit goed gaat naar 2-3x per week.

NB: bewaar het neusspoelsel in de koelkast om bacteriegroei te voorkomen en laat het 5 ml spuitje voor het spoelen van de neus op kamertemperatuur komen. Kook deze spuitjes ook na gebruik uit om een bacteriële besmetting van het spoelsel te voorkomen.

Wikkel het konijn in een handdoek. Dan laat het konijn het neusspoelen beter toe.

Detail opname van het neus spoele: we houden het hoofd goed vast en plaatsen de 5 ml spuitopening in een neusgat, en daarna wordt de neus uitgespoeld. We brengen steeds 1-1,5 ml per keer in en niet de 5 ml in 1 keer. Dit wordt dagelijks 1 of 2x per dag gedaan. We zien geen verslikproblemen bij een konijn als we de neusspoelen. Vaak komt het spoelsel gelijk uit het andere neusgat naar buiten. De linker en rechter neusgang staan met elkaar in verbinding achterin de neusholte.

Spoel de neus met behulp van een verstuiver ....

We gebruiken vanaf juni 2022 een opzetstuk op de spuit - deze verstuift het neusspoelsel zodat het minder hard in de neusgangen terecht komt.

Zie hieronder een voorbeeld hoe een eigenaar zelf de beide neusgaten spoelt - een film die we hebben gemaakt met de eigenaar en konijn Zoef.

De konijnen laten het spoelen van de neus met een neusverstuiver op de spuit goed toe.

Als er veel snot in de neusopening aanwezig is - zuig dit weg ....

Met een neuspeer voor baby's kun je de snot uit de neusopening wegzuigen. Druk de neuspeer in en zet de tuut in de neusopening. We gebruiken een dunne tuut op de neuspeer van het merk Nuby. Deze is bij een drogist te koop.

Hoe gaan wij te werk als u langskomt met uw konijn ....

We kijken een konijn met snot na door middel van een algemeen onderzoek. Soms zien we andere oorzaken als oorzaak voor snot zoals konijnen syfilis of zelfs myxomatose (zie de foto's hieronder). We kijken vooral of een konijn met snot afwijkingen aan het gebit heeft. Vaak zijn tandafwijkingen, zoals eenzijdig een geribbelde tand of ontbrekende tanden een aanwijzing dat er een gebitsprobleem is.

Bij het eerste bezoek zullen we in eerste instantie vaak starten met een medicamenteuze behandeling.

Verder onderzoek met dentale neus röntgenfoto's en een rhinoscopie:

Als de snot en/of het niezen niet overgaat dan gaan we een stap verder met diagnostiek. Hiervoor maken we dentale röntgenfoto's en voeren een rhinoscopie uit en gaan op deze manier zoek naar een oorzaak van de snot - zie onderaan de pagina voor een onderzoek van wat we gevonden hebben bij meer dan 100 konijnen waarbij we een rhinoscopie hebben uitgevoerd.

Bij een rhinoscopie kijken we met een camera in de neus om de neusgangen te beoordelen. Het is vooral belangrijk of er tweezijdig een probleem is of dat er een eenzijdige afwijkingen aan de neusgangen (= conchae) te zien zijn ....

Op onderstaande foto's is te zien dat in het linker (Li) neusgat er een afwijking is.

Als een konijn acuut benauwd wordt of er is opeens eenzijdig snot dan moet de oorzaak in een corpus alienum = grasspriet of grasaar gezocht worden. Bij konijn Tess was er sinds enkele weken snot aanwezig. Tess is 1,13 kg zwaar en we konden bij dit kleine konijntje met onze dunne 1,9 mm scoop de oorzaak van de snot vinden en verwijderen.

Andere oorzaken van snot ....

Soms zijn er hele andere oorzaken van snot, bijvoorbeeld een besmettelijke ziekte zoals konijnen syfilis of zelfs myxomatose die de pus in de neus veroorzaken.

Lees verder over snot ....

Op de volgende pagina's kun je lezen wat de andere oorzaken van snot zijn buiten een bacteriële infectie en hoe rhinoscopie uitgevoerd kan worden bij een konijn, met een verdoving waarbij we gasanesthesie gebruiken met een trachea tube of een V-gel ....

Lezing door EJ de Boer over snot bij het konijn

In november 2015 heb ik een lezing gehouden over een snotterende pluis bij de najaarsdag van de KNMvD.

Lees verder wat ik daar verteld heb .....

De jaren erna hebben we dankzij betere apparatuur een enorme verbetering in diagnostiek en behandeling en vooral in ervaring die we deze jaren hebben opgedaan een veel betere behandeling van konijnen met niezen en/of snot kunnen ontwikkelen.

Update 2019: ik heb een lezing gegeven bij de Voorjaarsdagen van de KNMvD: wat is er veel veranderd in deze 4 jaar - betere dentale röntgenfoto opnames (zie bij snot door rinolieten) en betere videoendoscopie en rhinoscopen, maar vooral veel meer ervaring in de rhinoscopie bij het konijn!

Update 2020-2023: er zijn diverse lezingen en workshops geweest waarbij we andere dierenartsen hebben laten zien wat we allemaal zijn tegengekomen in de neus bij het konijn en wat we er aan hebben kunnen doen. De apparatuur en vooral de mennis van hetgeen we doen wordt steeds beter.

Niet elk snotterend konijn is hetzelfde ....

De neusuitvloeiing en het niezen door snot kan enorm verschillen. We zien konijnen die continu niezen maar waarbij bijna geen snot te zien is (ook niet als we de neus uitspoelen) tot konijn die nauwelijks niezen maar waarbij de neusgaten vol met snot zitten (zie de rechterfoto hieronder).

Zie op de komende pagina's de verdere toelichting van de problemen waardoor snot ontstaat ....

Van 2016 tot 2018 hebben we bij meer dan 100 konijnen een rhinoscopie uitgevoerd.

We zijn daarbij het volgende tegen gekomen:

- snot - niezen door stof (in hooi en stro)

- snot door rhinitis = besmettelijke snot = bacterieel probleem

- snot door iets in de neus - grasspriet - corpus alienum

- snot door rinolieten = verkalkingen in de neusgangen

- snot door een tand - kieswortel probleem

- snot door een abces in de neusholte

- snot door een tumor

- snot door een traanbuis probleem

- snot door sinisitus - sinus maxillaris

We zullen op de volgende pagina's toelichten hoe we dit onderzoek uitvoeren ....